प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY)
pik vima yojana प्रधानमंत्री फसल विमा योजना (PMFBY) हे भारत सरकार व राज्य सरकार यांचं सहकार्याने वर्ष २०१६ मध्ये सुरू झालेलं कृषी विमा कार्यक्रम आहे.
ही योजना कधी सुरू झाली?
- भारत सरकार व राज्य सरकारने मिळून २०१६ मध्ये ही योजना सुरू केली.
- यामध्ये शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसानावर विमा संरक्षण मिळतो.
1. योजनेचा मुख्य उद्देश काय? pik vima yojana
- दुष्काळ, अतिवृष्टी, रोगराई, कीड, पाऊस-वादळ यामुळे जर पीक खराब झालं, तर शेतकऱ्याला आर्थिक मदत देण्यासाठी ही योजना आहे.
2. कोणासाठी आहे योजना?
- कर्ज घेतलेला शेतकरी (KCC असलेला): त्याच्यासाठी ही योजना बंधनकारक आहे.
- इतर शेतकरी (ज्यांनी कर्ज घेतलेलं नाही): त्यांच्यासाठी ही योजना स्वेच्छेची आहे. म्हणजे इच्छेनुसार भरता येते.
3. कोणती पिकं योजनेखाली येतात?
- खरीप पिकं: भात, ज्वारी, बाजरी, मका, तूर, मूग, उडीद, सोयाबीन इ.
- रबी पिकं: गहू, हरभरा, तेलबिया इ.
- बागायती/व्यावसायिक पिकं: कांदा, कपाशी, फळझाडं वगैरे.
4. कोणकोणत्या नुकसानाचा समावेश?
- अतिवृष्टी / दुष्काळ / अवकाळी पाऊस
- वादळ, गारपीट, वाऱ्याचे नुकसान
- कीड व रोगराई
- उत्पादनात अचानक घट
- पीक पेरलं नाही (रोपण न झालं) – २५% कव्हरेज
- पीक कटायच्या आधी नुकसान – १४ दिवसांची विशेष कव्हरेज
5. विमा भरायचा किती? pik vima yojana
| पिकाचा प्रकार | शेतकऱ्याचा हिस्सा | बाकी केंद्र + राज्य सरकार |
|---|---|---|
| खरीप अन्न / तेलबिया | फक्त 2% | उर्वरित सरकारकडून |
| रबी अन्न / तेलबिया | फक्त 1.5% | उर्वरित सरकारकडून |
| बागायती / व्यावसायिक | फक्त 5% | उर्वरित सरकारकडून |
काही राज्यांमध्ये (जसं की जम्मू-काश्मीर, हिमाचल) शेतकऱ्यांकडून काहीच घेतलं जात नाही—पूर्ण रक्कम सरकार देते.
6. अर्ज करताना लागणारी कागदपत्रं
- आधार कार्ड
- ७/१२ उतारा (जमीन नावावर असल्याचं पुरावा)
- बँक खात्याची माहिती (IFSC कोडसह)
- KCC किंवा कर्जाचे तपशील (कर्जदारांसाठी)
- पीक पेरणीचं स्वयंघोषणापत्र
- ई‑पिक पाहणी नंबर (field ID)
- फोटो / मोबाईल नंबर (OTP साठी)
7. अर्ज कसा करायचा? pik vima yojana
A) ऑनलाईन पद्धत:
- वेबसाईट: pmfby.gov.in
- ‘Farmer Corner’ → “Guest Farmer” वर क्लिक करा
- माहिती भरा, कागदपत्रं अपलोड करा
- प्रीमियम ऑनलाइन भरा (UPI/NEFT)
- अर्ज सबमिट करा आणि पुष्टी मिळवा
B) ऑफलाईन (CSC सेंटर/बँकमार्फत):
- जवळच्या CSC किंवा बँकेत जाऊन अर्ज करता येतो
- तिथे कागदपत्रं द्यावी लागतात
- एजंट तुमच्याकडून माहिती घेऊन अर्ज अपलोड करतात
- काही सरकारी केंद्रांवर ₹40 शुल्क घेतलं जातं, पण काही ठिकाणी मोफत सेवा असते
8. अर्जाची शेवटची तारीख
- खरीप हंगाम: महाराष्ट्रात 2025 साठी अंतिम तारीख – 31 जुलै 2025
- रबी हंगाम: नोव्हेंबर – डिसेंबर दरम्यान
9. नुकसान मोजण्याची पद्धत pik vima yojana
- CCE पद्धती: सरकारचे अधिकारी पीक कटून वजन मोजतात
- YES‑TECH: ड्रोन, उपग्रह, मोबाईल अ‍ॅपने फोटो/डेटा घेतला जातो
- बीमा कंपनी + सरकार मिळून नुकसान ठरवतात
- जर उत्पादन ठरलेल्या मर्यादेपेक्षा कमी असेल, तर विमा मंजूर
10. विमा मंजुरी व पैसे कधी मिळतात?
- राज्य सरकार व विमा कंपनी (AIC/इतर) दोघांची मंजुरी लागते
- निर्णय झाल्यावर २ महिन्यांत पैसे DBT ने थेट शेतकऱ्याच्या खात्यात
- कधी वेळ लागतो, पण सरकार वेळेत देण्याचा प्रयत्न करतं
11. फसवणूक व गैरवर्तन
- 2024 मध्ये काय घडलं?
- महाराष्ट्रात 4.14 लाख फसवे अर्ज सापडले
- बीड जिल्ह्यात सर्वात जास्त – 1.09 लाख
- नांदेडमध्ये 40 CSC ऑपरेटरवर FIR – 4453 बनावट अर्ज
- सरकारची कारवाई:
- अनेक CSC IDs बंद
- ५ वर्षांसाठी फसवणूक करणाऱ्यांवर बंदी
- पुढच्या अर्जांवर कडक नियम लावले
12. योजनेचे फायदे pik vima yojana
- अतिशय कमी प्रीमियम – 1.5–5% फक्त
- नैसर्गिक आपत्तीमुळे नुकसान भरून काढण्याची सोय
- थेट खात्यावर पैसे – DBT प्रणाली
- ड्रोन, YES-TECH तंत्रज्ञानामुळे नुकसान मोजणं पारदर्शक
- कर्ज मिळवण्यासाठी उपयोगी – कारण कर्जदारांसाठी बंधनकारक
13. आव्हाने व सुधारणा
- काही वेळा दावे मंजूर होण्यास उशीर होतो
- CSC सेंटरवर फसवणूक होत असल्याच्या तक्रारी
- अनेक शेतकऱ्यांना संपूर्ण माहिती माहित नसते
- प्रीमियम दर आणि अर्ज तारीखा प्रत्येक राज्यात वेगळ्या असतात
14. भविष्यात काय बदल अपेक्षित?
- नवीन प्रकारच्या विमा योजना: हवामान बदल, जनावरांचे संरक्षण वगैरे
- शेतकऱ्यांना योजना समजावून सांगणं – गावपातळीवर जागरूकता
- CSC कर्मचाऱ्यांना चांगलं प्रशिक्षण देणं
- YES‑TECH व इतर तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर
15. एक संक्षिप्त सारांश pik vima yojana
| बाब | माहिती |
|---|---|
| योजना सुरू | 2016 पासून |
| प्रीमियम | 2% खरीप, 1.5% रबी, 5% बागायती |
| अर्ज | ऑनलाईन / CSC / बँक |
| अंतिम तारीख | महाराष्ट्र – 31 जुलै 2025 (खरीप) |
| नुकसान मापन | CCE + YES‑TECH |
| दावा भरणा | 2 महिन्यांत DBT ने |
| फसवणूक | अनेक IDs बंद, FIR |
| सुधारणा | प्रशिक्षण, पारदर्शकता, जागरूकता |
pik vima yojana
महिलांनो, सरकारकडून मोफत भांडी मिळवा – नाव यादीत आहे का ते लगेच बघा!