प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना काय आहे?
Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY) भारतीय समाजात आईला देवतेसारखं स्थान दिलं जातं. “आई” ही फक्त बाळाला जन्म देणारी नाही, तर त्याचं संगोपन करणारी, त्याच्या आरोग्याची काळजी घेणारी आणि त्याला संस्कार देणारी पहिली गुरू असते. पण खऱ्या आयुष्यात गरोदरपणाचा प्रवास इतका सोपा नसतो. अनेक महिलांना योग्य पोषण मिळत नाही, वेळेवर तपासण्या होत नाहीत, बाळंतपणानंतर आर्थिक अडचणींना सामोरं जावं लागतं.
याच परिस्थितीला बदलण्यासाठी भारत सरकारने एक मोठा उपक्रम सुरू केला आहे – प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना (PMMVY). ही योजना म्हणजे गरोदर महिलांना आणि पहिल्यांदा आई होणाऱ्या स्त्रियांना सरकारकडून दिलेला एक आधार आहे.
या योजनेअंतर्गत महिलेला एकूण ₹6000 रुपयांची आर्थिक मदत मिळते, जी तीन हप्त्यांमध्ये दिली जाते. पण हा पैसा म्हणजे फक्त एक रक्कम नाही; तो आईला गरोदरपणात योग्य तपासणी करण्यासाठी प्रोत्साहन आहे, बाळाच्या आरोग्यासाठी सुरक्षा कवच आहे आणि आईला मानसिक बळ देणारा हात आहे. Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
योजना सुरू होण्यामागचं कारण Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
भारतामध्ये अजूनही ग्रामीण भागात गरोदरपणाविषयी अनेक गैरसमज आहेत.
- तपासण्या वेळेवर केल्या जात नाहीत.
- योग्य आहाराचा अभाव असतो.
- बाळंतपणानंतर आईच्या शरीराला विश्रांती व पोषणाची गरज असते, पण त्याकडे दुर्लक्ष केलं जातं.
- आर्थिक परिस्थितीमुळे महिलांना अडचणींना सामोरं जावं लागतं.
जागतिक आरोग्य संघटनेच्या (WHO) आकडेवारीनुसार, मातृत्व मृत्यू दर (Maternal Mortality Rate) भारतात अजूनही चिंताजनक आहे. गर्भवती महिलांची व बाळंतपणानंतरच्या काळजीची योग्य सोय झाली नाही, तर आई-बाळ दोघांच्याही आरोग्यावर परिणाम होतो.
यामुळे भारत सरकारने 2017 मध्ये प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना (PMMVY) सुरू केली.
प्रधानमंत्री मातृ वंदना योजना काय आहे?
PMMVY ही एक शासकीय योजना आहे, ज्याचा उद्देश गर्भवती महिलांना व स्तनपान करणाऱ्या मातांना आर्थिक आधार देणे हा आहे.
- ही योजना महिला व बाल विकास मंत्रालय (Ministry of Women and Child Development – MWCD) द्वारे राबवली जाते.
- योजनेत पहिल्यांदा आई होणाऱ्या महिलेला ₹6000 ची आर्थिक मदत दिली जाते.
- ही रक्कम सरळ बँक खात्यात जमा केली जाते.
- पैशाचा उद्देश म्हणजे – गरोदरपणात आईला तपासण्या, औषधं, पौष्टिक आहार यासाठी मदत होणे.
किती पैसे मिळतात आणि कसे मिळतात?
Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
योजनेअंतर्गत एकूण ₹6000 रुपये दिले जातात, पण ते तीन टप्प्यांत/हप्त्यांत मिळतात.
- पहिला हप्ता – ₹2000
- महिला गर्भवती असल्याचं नोंदणी (Registration) केल्यानंतर.
- दुसरा हप्ता – ₹2000
- गरोदरपणाचे 6 महिने पूर्ण झाल्यावर, आणि तपासणी (Ante-Natal Checkup) झाल्यानंतर.
- तिसरा हप्ता – ₹2000
- बाळ जन्माला आल्यानंतर.
- बाळाचं पहिलं लसीकरण (BCG, OPV, DPT इ.) झाल्यावर.
विशेष तरतूद: दुसऱ्या बाळासाठी फक्त ते मुलगी असेल तरच ₹6000 रुपये मिळू शकतात.
कोण अर्ज करू शकते? (Eligibility)
- महिला भारतीय नागरिक असावी.
- वय 19 ते 45 वर्षे असावे.
- योजनेचा लाभ पहिल्या बाळासाठी मिळतो.
- महिला गरोदर असावी किंवा स्तनपान करणारी असावी.
आवश्यक कागदपत्रं
Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
अर्ज करताना खालील कागदपत्रं द्यावी लागतात:
- आधार कार्ड (ओळख व पत्त्याचा पुरावा)
- बँक खाते क्रमांक (स्वतःच्या नावावर असलेलं खाते)
- MCP कार्ड (Mother & Child Protection Card – गर्भवती असल्याचं प्रमाणपत्र)
- बाळाचं जन्म प्रमाणपत्र (तिसऱ्या हप्त्यासाठी)
- फोटो, मोबाईल नंबर इ.
अर्ज प्रक्रिया
योजनेत अर्ज करण्याचे दोन मार्ग आहेत:
1. ऑनलाइन अर्ज Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
- https://pmmvy.wcd.gov.in/ या सरकारी वेबसाईटवर जा.
- तिथे नोंदणी करा.
- आवश्यक कागदपत्रं अपलोड करा.
- फॉर्म सबमिट करा.
2. ऑफलाइन अर्ज Pradhan Mantri Matru Vandana Yojana (PMMVY)
- जवळच्या अंगणवाडी केंद्रात किंवा आरोग्य केंद्रात जा.
- तिथे फॉर्म मिळतो.
- मावशी/आरोग्य सेविका फॉर्म भरायला मदत करतात.
- कागदपत्रं जमा करून अर्ज पूर्ण करा.
योजनेचे फायदे
आईसाठी फायदे
- गरोदरपणात वेळेवर तपासण्या होतात.
- पौष्टिक आहार व औषधांसाठी पैसा उपलब्ध होतो.
- आईला मानसिक आधार मिळतो.
बाळासाठी फायदे
- जन्मानंतर वेळेवर लसीकरण होतं.
- बाळाचं आरोग्य सुरक्षित राहतं.
कुटुंबासाठी फायदे
- बाळंतपणानंतर काही खर्च भागतो.
- कुटुंबावरचा आर्थिक ताण कमी होतो.
गावातील महिलांसाठी योजनेचं महत्त्व
गावात अजूनही बाळंतपण घरच्या घरी केलं जातं. तपासण्या व औषधांची सोय नसते. PMMVY मुळे –
- महिलांना आरोग्य केंद्रात तपासण्या करायला प्रोत्साहन मिळतं.
- बाळाच्या आरोग्याबद्दल जागरूकता वाढते.
- पैसे सरळ बँक खात्यात जमा होतात, त्यामुळे भ्रष्टाचार कमी होतो.
सूचना
- दुसऱ्या बाळासाठी लाभ फक्त ते मुलगी असेल तरच मिळतो.
- फॉर्म भरण्यासाठी कोणतीही फी नाही.
- ही सरकारी योजना आहे – फसवणुकीपासून सावध राहा.
प्रेरणादायी घोषणा
- “गरोदरपणात आधार, बाळासाठी आधार!”
- “सरकार देतंय ₹6000 – आपल्या बाळासाठी सुरक्षेचा हक्क!”
हे वाचा : बेरोजगारांसाठी सुवर्णसंधी! रेल्वे देणार फ्री ट्रेनिंग आणि प्रमाणपत्र जाणून घ्या रेल्वेची योजना