स्वाधार गृह योजना महिलांसाठी आधार व पुनर्वसन
योजनेची सुरुवात
swadhar yojana महिला व बालविकास मंत्रालयाने 2001 साली ही योजना सुरु केली. नंतर 2015 पासून तिला “स्वाधार गृह योजना” या नावाने एकसंध करण्यात आले.
उद्देश swadhar yojana
ही योजना अशा महिलांसाठी आहे ज्या
- आधारविहीन, बेघर किंवा संकटग्रस्त आहेत
- घरगुती हिंसा, मानवी तस्करी, नैसर्गिक आपत्ती किंवा सामाजिक बहिष्कारामुळे एकट्या पडल्या आहेत
- कुटुंबाचा आधार नसल्यामुळे सुरक्षित निवारा आणि पुनर्वसनाची गरज आहे
योजनेअंतर्गत मिळणारी मदत swadhar yojana
स्वाधार गृह योजनेत महिलांना खालील सुविधा दिल्या जातात—
- सुरक्षित निवासस्थान – तात्पुरत्या स्वरूपात सुरक्षित आसरा
- अन्न व वस्त्र – रोजच्या गरजांसाठी आवश्यक सुविधा
- वैद्यकीय सेवा – नियमित आरोग्य तपासणी व उपचार
- कौशल्य विकास – महिलांना रोजगारक्षम बनवण्यासाठी प्रशिक्षण
- कायदेशीर मदत – हक्क व हक्कासाठी मार्गदर्शन
- मानसिक आधार – समुपदेशन व मानसिक आरोग्य सहाय्य
लाभार्थी कोण? swadhar yojana
- पतीने सोडलेल्या, विधवा, घटस्फोटित किंवा बेघर महिला
- घरगुती हिंसाचारामुळे त्रस्त महिला
- नैसर्गिक आपत्तीमुळे आधार गमावलेल्या महिला
- मानसिक आधाराची गरज असलेल्या महिला
- वय 18 वर्षांपेक्षा जास्त असलेल्या महिला
निवारा गृहाची रचना
- एका स्वाधार गृहात 30 महिलांपर्यंत राहण्याची व्यवस्था
- शासकीय/स्वयंसेवी संस्थांच्या माध्यमातून संचालन
- आवश्यक कर्मचारी, वॉर्डन, समुपदेशक, वैद्यकीय अधिकारी यांची नेमणूक
अर्ज प्रक्रिया swadhar yojana
महिलांनी थेट जवळच्या जिल्हा महिला व बाल विकास अधिकारी (WCD Office),
किंवा मान्यताप्राप्त NGO / संस्था यांच्याशी संपर्क साधावा.
- अर्जासोबत आधारकार्ड/ओळखपत्र, परिस्थितीचे प्रमाणपत्र (जर असेल तर) द्यावे लागते.
निधी व खर्च
- ही योजना केंद्र सरकारच्या निधीतून चालते
- 100% खर्च केंद्र उचलते
- निवारा गृह, कर्मचारी, अन्न, औषधे व प्रशिक्षणासाठीचा खर्च सरकारकडून पुरवला जातो
आजपर्यंतचा विस्तार swadhar yojana
- देशभरात शेकडो स्वाधार गृहे सुरु आहेत
- लाखो महिलांना सुरक्षितता, पुनर्वसन व रोजगारासाठी मदत मिळाली आहे
FAQ – स्वाधार गृह योजना (Swadhar Yojana)
Q1. स्वाधार गृह योजना म्हणजे काय?
A: ही केंद्र सरकारची महिला व बाल विकास मंत्रालयाची योजना आहे, जी संकटग्रस्त, बेघर आणि निराधार महिलांना सुरक्षित निवारा, अन्न, वस्त्र, वैद्यकीय सेवा, समुपदेशन आणि कौशल्य प्रशिक्षण पुरवते.
Q2. कोणत्या महिला या योजनेत लाभ घेऊ शकतात?
A:
- पतीने सोडलेल्या किंवा घटस्फोटित महिला
- घरगुती हिंसाचारग्रस्त महिला
- नैसर्गिक आपत्तीमुळे घर गमावलेल्या महिला
- तुरुंगातून सुटका झालेल्या किंवा मानव तस्करीतून मुक्त झालेल्या महिला
- HIV/AIDS ग्रस्त निराधार महिला
Q3. स्वाधार गृह योजना अंतर्गत महिलांना काय सुविधा मिळतात?
A:
- सुरक्षित निवारा आणि मोफत अन्न
- कपडे आणि वैद्यकीय सेवा
- समुपदेशन व मानसिक आधार
- कायदेशीर मदत
- रोजगार व कौशल्य प्रशिक्षण
- मुलांसाठी देखील काही मर्यादित सुविधा
Q4. योजनेत किती काळ राहता येईल?
A:
- घरगुती हिंसाचाराच्या महिला – जास्तीत जास्त १ वर्ष
- इतर संकटग्रस्त महिला – जास्तीत जास्त ३ वर्षे
- वय ५५ वर्षांवरील महिला – जास्तीत जास्त ५ वर्षे
Q5. अर्ज प्रक्रिया कशी आहे?
A: महिलांनी जवळच्या जिल्हा महिला व बाल विकास कार्यालयात किंवा मान्यताप्राप्त NGO मध्ये अर्ज करावा लागतो. अर्जासोबत आधार कार्ड/ओळखपत्र आणि परिस्थितीचे प्रमाणपत्र जोडावे लागते.
Q6. निधी कोण देतो आणि खर्च कोण करतो?
A: योजना केंद्र सरकारच्या निधीतून चालविली जाते. काही राज्ये सहकार्य करतात. निवारा गृह, अन्न, औषधे, कर्मचारी वेतन आणि प्रशिक्षणाचा खर्च सरकार करीत आहे.
Q7. स्वाधार गृह योजना कशी मदत करते?
A: ही योजना महिलांना सुरक्षित निवारा, पुनर्वसन, रोजगारकौशल्य आणि कायदेशीर व मानसिक आधार देते. यामुळे महिला आत्मनिर्भर बनतात आणि समाजात सन्मानाने पुनर्संलग्न होतात.
Q8. स्वाधार गृह योजनेत मुलांची सोय आहे का?
A: होय.
- मुली – १८ वर्षांपर्यंत आईसोबत राहू शकतात
- मुले – ८ वर्षांपर्यंत राहू शकतात
Q9. या योजनेची अधिकृत माहिती कुठे पाहता येईल?
A: महिला व बाल विकास मंत्रालयाची अधिकृत वेबसाईट वरून माहिती मिळू शकते.
निष्कर्ष
स्वाधार गृह योजना ही महिलांच्या पुनर्वसनासाठी एक महत्त्वाची योजना आहे.
ज्या महिलांचा आधार तुटला आहे, त्यांना सरकारकडून सुरक्षित निवास, अन्न, वैद्यकीय व मानसिक आधार तसेच पुन्हा उभे राहण्यासाठी कौशल्य प्रशिक्षण दिले जाते.
स्वाधार गृह योजना – संक्षिप्त माहिती
- उद्देश: संकटग्रस्त, बेघर आणि निराधार महिलांना सुरक्षित निवारा, अन्न, वस्त्र, वैद्यकीय सेवा व कौशल्य प्रशिक्षण देणे.
- लाभार्थी: पतीने सोडलेल्या महिला, घरगुती हिंसाचारग्रस्त महिला, नैसर्गिक आपत्तीमुळे बेघर झालेल्या महिला, तुरुंगातून सुटलेल्या महिला, मानव तस्करीतून मुक्त झालेल्या महिला.
- सोय: सुरक्षित निवारा, मोफत अन्न, कपडे, वैद्यकीय सेवा, समुपदेशन, कायदेशीर मदत, रोजगार कौशल्य प्रशिक्षण.
- कालावधी: 1 ते 5 वर्षे, परिस्थितीनुसार.
- अर्ज प्रक्रिया: जवळच्या महिला व बाल विकास कार्यालयात किंवा मान्यताप्राप्त NGO मध्ये अर्ज करावा लागतो.
- निधी: केंद्र सरकार / राज्य सरकार.
वाचा : scholarship yojana for 12th pass students – १२वी उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांसाठी शिष्यवृत्ती योजना